اندیشه های کلامی طبرسی در مجمع البیان

در این پایان نامه سعی شده است ، که اندیشه ای کلامی طبرسی حتی المقدور در زمینه های اعتقادی بیان شود. ابتدا دیدگاه طبرسی در مورد اصول دین و چگونگی معرفت به آن، آیا شناخت مبانی دینی امری صرفا فطری می باشد؟ و یا جنبه استدلالی و تعقلی دارد؟ مورد بررسی قرار گرفته است . طبرسی در این زمینه قائل به استدلال و تحقیق است و تقلیدی و ظنی بودن اصول دین را باطل و مردود می داند و معتقد است که باید عقل استدلالی را در شناخت اعتقادات بکار برد. بعد از این بیان در مورد مبانی اعتقادی بحث شده است و نظرات پاره ای از متکلمین اسلامی ابراز گردیده و دیدگاه خاص طبرسی از مجمع البیان را ارائه نموده ایم. طبرسی بر این باور است که باید توحید را ثابت نمود و برهان برای آن آورد، اما استدلالاتی که جهت اثبات توحید ذکر می کند از طریق برهان نظم و طبیعت شناسی است . صاحب مجمع در بحث صفات خدا گاهی نظراتش کلامی است در بعضی موارد دیدگاهش شبیه دیدگاه فلاسفه است - در مورد حسن و قبح قائل به عقلی بودن آن دو است و معتقد است که اگر عقل را منعزل داریم به اشکالات برمی خوریم. او عقل را حجت می داند. در مسئله جبر و اختیار کلا ملانظرات جبری مسلکان را باطل می نماید و رد می کند. در بحث نبوت و اختصاصات انبیاء بعضی نظریات خاصی دارد که با اندیشه های کلامی بعضی از متکلمان شیعه منافات دارد. او برای پیامبر در مواردی از زندگی غیر از چیزهایی که مربوط به وحی و دین می گردد، سهو و فراموش را جایز می داند. در زمینه علم غیب برای ائمه طبرسی قائل است که علم غیب ذاتا از آن خداوند سبحان است ، و او گستردگی که بعضی از متکلمین در علم غیب برای ائمه قائلند، علی الظاهر نباید این نظر را دشته باشد. در بحث معاد، امین الاسلام طبرسی از متکلیمن است که به جسمانی و روحانی بودن معاد معتقد است و بهشت و جهنم را اکنون موجود می داند. او حشر و نشر را در عالم قیامت مختصر به انسان نمی داند، بلکه برای وحوش هم حشر و نشر قائل است . یکی دیگر از مباحثی که در ذیل بحث معاد آورده شده، بحث توبه است که مناقشات کلامی در آن وجود دارد. صاحب مجمع بر این نظر است که شاید خداوند گناهان انسانی که بی توبه از دنیا می رود بیامرزد، اما آمرزش گناه شرک را منوط به توبه می داند. بحث دیگری که متکلمین اختلاف نظر دارند مسئله احباط است ، که طبرسی در این مطلب دیدگاهش ابطال و احباط و تحابط است .